Szlak Architektury Drewnianej

Ważnym i cennym dziedzictwem powiatu bocheńskiego są piękne drewniane świątynie oraz inne drwniane obiekty należące do najcenniejszych zabytków ludowej kultury materialnej, które znajdują się na Szlaku Architektury Drewnianej Województwa Małopolskiego. Oprócz Kościoła św. Leonarda w Lipnicy Dolnej, na terenie powiatu znajduje się 9 innych drewnianych świątyń w Krzyżanowicach, Rozdzielu, Sobolowie, Chronowie, Pogwizdowie, Brzeźnicy, Rajbrocie, Gawłowie i Łapanowie. Najstarsza wzniesiona w XVI i XVII wieku. Na szlaku znajduje się również dworek Koryznóka, dzwonnica w Bochni, spichlerz w Rajbrocie oraz drewniana zabudowa w Lipnicy Murowanej.

Kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej

W 2013 roku został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO jako perła średniowiecznej architektury drewnianej.

Według tradycji zbudowany został w 1141 roku na miejscu gontyny pogańskiej, której pozostałością ma być tzw. słup Światowida, wspierający ołtarz św. Leonarda. Obecny kościół zbudowany również na tym miejscu pochodzi z XV wieku i stanowi cenny zabytek architektury drewnianej. Kościół należy do najstarszych i najlepiej dotąd zachowanych gotyckich świątyń drewnianych, tym cenniejszy iż do naszych czasów przetrwał w stanie nieomal niezmienionym.

Wnętrze przechowuje wyjątkowo cenne zabytki dawnego malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego. Ściany i strop pokrywają malowidła z różnych okresów, począwszy od gotyckich jeszcze, patronowych motywów na stropie, aż po barokowe cykle przedstawieniowe z 1711roku. Wystroju malarskiego i dydaktyki tej dekoracji dopełniają pełne ekspresji ludowej unikalne malowidła ilustrujące Dekalog, zdobiące parapet chóru muzycznego.

Ołtarz główny dedykowany patronowi kościoła św. Leonardowi powstał w warsztacie krakowskim w początku XVI wieku. Ołtarz boczny ze sceną Adoracji Dzieciątka Jezus w polu środkowym pochodzi ze schyłku XV wieku. Interesujący jest również trzeci tryptyk, dedykowany św. Mikołajowi z około 1530 roku. Do średniowiecznych zabytków zalicza się jeszcze płaskorzeźba zaśnięcia Najświętszej Panny Marii z końca XIV wieku.

Dworek Koryznówka w Nowym Wiśniczu

Dworek z lat 50. XIX w., obecnie Muzeum Pamiątek po Janie Matejce "Koryznówka". Budynek wzniesiony z przeznaczeniem na dom letniskowy przez Leonarda Serafińskiego. Dom, jego wyposażenie i otoczenie zachowały się w niezmienionym stanie. W latach 1975-1980 przeprowadzono gruntowny remont dworku  i jego wyposażenia. Od 1981 r. muzeum biograficzne, w którym stałą ekspozycję stanowią m.in. XVIII-XIX-wieczne meble, obrazy, rysunki i różne przedmioty związane z Janem Matejką, m.in. portrety  Giebułtowskich, karykatury mieszkańców dworku malowane przez Matejkę.

Dzwonnica przy bazylice św. Mikołaja

Bocheńska dzwonnica zbudowana została najpewniej przez Andrzeja Palicza w 1607 roku. Zdawał się na to wskazywać napis wycięty na jednej z belek konstrukcyjnych: Andreas Palicz Anno Domini 1609, umieszczony w kartuszu wraz z znakiem podobnym do herbu Prus ( II). Przypuszczalnie stanęła ona na miejscu starszej, wzmiankowanej w dokumencie z 1596 roku. Wzniesiono ją na planie kwadratu o boku ok. 10 m jako obiekt trzynastometrowej wysokości. Niestety, w nocy z 7 na 8 października 1987 roku dzwonnica spłonęła doszczętnie w niewyjaśnionych okolicznościach. Kilka lat później została zrekonstruowana w oparciu o pomiar zachowanych elementów i wykonane przed pożarem zdjęcia.

Kościół w Brzeźnicy

Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika pierwotnie Piotra Apostoła lub jak wskazują inne źródła świętych Piotra i Pawła. Pochodzi on z 1635 r. W 1892 r. rozbudowany poprzez przedłużenie nawy, dobudowę kruchty bocznej. Kościół posiadał patronat św. Wewnątrz XVII-wieczne organy, polichromia figuralna i ornamentalna z 1899 r. Ołtarz główny z 1776 r., trzy ołtarze boczne i ambona z 1777 r., późnobarokowe. Chrzcielnica kamienna gotycko-renesansowa z XVI w.

Nieopodal kościoła znajduje się drewniana dzwonnica prawdopodobnie z XVIII w. Wiszą na niej 3 dzwony: „św. Stanisław”, „św. Jan Ewangelista”, „Anioł Pański”.

Kościół w Gawłowie

Kościół pw. Św. Andrzeja Boboli Męczennika z XIX w. Pierwotnie kościół był zborem ewangelickim, w 1945r. został oddany do użytku wiernych rzymskokatolickich. Wnętrze kościoła utrzymane jest w charakterze prowincjonalnego baroku. Znajdują się w nim 2 ołtarze wzorowane na ołtarzach kościoła św. Mikołaja w Bochni. Jest budowlą jednonawową zakończona potrójnym prezbiterium. W kościele znajdują się zabytkowa chrzcielnica i organy. Interesujące są również rzeźby 4 ewangelistów wykonane prawdopodobnie na przełomie XVIII i XIX wieku w stylu barokowo – ludowym. Przed kościołem stoi murowana dzwonnica z 1983r.

Kościół w Krzyżanowicach

Pierwotnie nosił wezwanie Ducha Świętego obecnie św. Joachima. Kościół został zbudowany w Bochni w 1699r. a następnie przeniesiony i odbudowany w Krzyżanowicach w 1794r. Budowla jednonawowa z prezbiterium zamkniętym ściana prostą. Ołtarze z XIX wieku utrzymane są w stylu klasycystycznym. Kościół posiada murowaną zakrystię, która prawdopodobnie jest najstarszym elementem kościoła. Wewnątrz znajduje się kamienna chrzcielnica gotycka z 1 poł. XVI w. oraz trzy krucyfiksy barokowe z przełomu XVIII i XIXw. Obok kościoła stoi drewniana dzwonnica z XVIII w. prawdopodobnie wybudowana w Bochni i wraz z kościołem przeniesiona do Krzyżanowic.

Kościół w Sobolowie

Kościół pw. Wszystkich Świętych w Sobolowie został wzniesiony na miejscu poprzedniej świątyni pod koniec XVI wieku. Ze świątynią związana jest legenda dotycząca zamków w zakrystii. Według niej pochodzą one z drzwi nieistniejącego już dzisiaj zamku w Chrostowej – mimo, że do kościoła były stamtąd przenoszone kilkakrotnie, zawsze w tajemniczych okolicznościach wracały w pierwotne miejsce.

Obok świątyni stoi drewniana dzwonnica z XVII wieku, na której umieszczono tablicę upamiętniającą wydarzenia z 15 stycznia 1945 r., kiedy to oddziały Armii Krajowej odbiły w walce z hitlerowcami kilkuset Polaków uwięzionych w kościółku.

Kościół w Łapanowie

Kościół św. Bartłomieja w Łapanowie został wzniesiony w 1529 r. W tym drewnianym kościele w stylu gotyckim wykorzystano elementy ciesielskie z poprzedniego kościoła średniowiecznego. Świątynia została przebudowana na początku XVII w. Zmieniono gotyckie wyposażenie na barokowe i rokokowe. We wnętrzu główny ołtarz najprawdopodobniej autorstwa Piotra Korneckiego. Zachowane zostały cenne gotyckie tkaniny z XV wieku, przywiezione z Włoch, obraz Matki Boskiej Gromnicznej, XVII-wieczna polichromia figuralna i ornamentalna.

Kościół w Pogwizdowie

Kościół parafialny pw. Apostołów Szymona i Judy Tadeusza z przełomu XV i XVI wieku. Wieża powstała w XVII w., a podwyższono ją w następnym stuleciu. W latach 1896-1913 budowla uległa przebudowie. Świątynia jest późnogotycka z neogotyckimi modyfikacjami.  Dekoracja malarska ścian i stropów kościoła wykonana została w 1959 r. Najstarszym zabytkiem w kościele jest późnogotycki krucyfiks z początku XVI w. Barokowe ołtarze wykonane zostały w 2. połowie XVII w. Na wiek XVIII datowane są barokowe zabytki: krucyfiks i rzeźba św. Marii Magdaleny umieszczone na belce tęczowej. Interesującym zabytkiem jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej z XVI w. Przed kościołem usytuowana jest murowana dzwonnica zbudowana w 1907 r.

Kościół w Rajbrocie

Kościół pw. Narodzenia NMP to świątynia wzniesiona na początku XVI w. Z detali ciesielskich uwagę zwracają dwa gotyckie portale oraz łuk tęczy. Wnętrze kościoła zachwyca bogatą polichromią z 1879 r. Na ścianie zachodniej odkryto fragmenty pochodzące z XVI-XVII w. Do najstarszych elementów wyposażenia należy umieszczona na belce tęczowej grupa Ukrzyżowania z początku XVI w. oraz figura Chrystusa Zmartwychwstałego z połowy XVI w. Warto również zwrócić uwagę na XVI-wieczną chrzcielnicę.  W barokowym ołtarzu głównym znajduje się słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 1678 r. Obok kościoła znajduje się drewniana dzwonnica z XIX w. Nieopodal warto również zobaczyć drewniany spichlerz.

Spichlerz w zespole kościelno-plebańskim

 przy kościele w Rajbrocie pochodzi z przełomu XVIII i XIX w., przebudowano go w latach 50 - tych XX w. Jest to budynek o konstrukcji zrębowej, parterowy, nakryty dwuspadowym dachem. Wzniesiony został na planie prostokąta i posadowiony na „peckach”, czyli kamieniach odgrywających rolę prymitywnej podmurówki. Jedyne pomieszczenie wewnątrz nakryte jest belkowym, otwartym stropem. Podłogę wykonano z desek położonych na grubych belkach – legarach. Deskowo-spągowe drzwi mają jedno skrzydło, umocowane na zawiasach pasowych.

Kościół w Chronowie

Kościół pw. Ducha Świętego zbudowany został w 1685 r. Na przestrzeni wieków ulegał kilkukrotnym przebudowom, podczas jednej z nich dokonano połączenia świątyni ze stojącą obok wieżą. Wnętrze świątyni ozdobione jest polichromią wykonaną w 1930 r. Wyposażenie pochodzi z doby baroku. Najciekawszym zabytkiem świątyni był obraz Męczeństwo św. Kryspina i Kryspiniana z początku XVI w., przechowywany obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.

Kościół w Rozdzielu

Kościół pw. św. Jakuba - gotycki, drewniany, z 1563 r. Według tradycji ufundowany przez króla Zygmunta Augusta. Kościół ten został przeniesiony do Rozdziela z niedalekiej Królówki w 1985 roku. Pierwotnie był pod wezwaniem świętego Jakuba Apostoła i istniał w Królówce już w XV wieku. Naukowcy nie są zgodni, czy odnotowany kościół to zachowana do naszych czasów budowla, czy też istniejący kościół wzniesiony został dopiero w XVI wieku.  W tym kościele przyjął chrzest w 1791 roku Kazimierz Brodziński - prekursor polskiego romantyzmu, którego wsią rodzinną była Królówka.